Fryslân is dikker geworden, van 32 naar 40 pagina’s. Een ruimere jas voor betere presentatie. Geschiedenis vergt soms uitleg, in toenemende mate ook in beeld en daarvoor is enige bewegingsruimte gewenst. De gewonnen ruimte vertaalt zich in een vijfde artikel per editie, meer recensies, interviews keren terug, meer jonge auteurs en meer dialoog over geschiedenis en cultuur in algemene zin. Verbinding met de actualiteit wordt een zwaarder wegend argument in de onderwerpkeuze, al houden wij het uiteraard wel bij het historische perspectief.

Dat wij al tweeduizend jaar spreken van Friezen, danken we aan de Romeinse historicus Plinius de Oudere. In zijn Naturalis Historia noemt hij als eerste de Frisii en geeft een nog altijd tot de verbeelding sprekende beschrijving van hun woongebied. Plinius - bouwjaar 23 na Christus – staat precies twee millennia later weer in de belangstelling, ook in deze Fryslân.

Minie Baron schrijft in de eerste bijdrage in de nieuwe serie over de geschiedenis van de Friese gezondheidszorg over de kleine kraamklinieken van direct na de Tweede Wereldoorlog. Die ontstonden om meer redenen dan alleen het in goede banen leiden van de ‘babyboom’.

Het betoog van Hans Mol waarmee we dit nummer openen, is glashelder. De voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Landbouwgeschiedenis stelt dat collecties in het geding zijn en dat musea en onderzoek onder druk staan. Mol kaartte dit aan bij het afscheid van directeur Henk Dijkstra van het Fries Landbouwmuseum in december 2022 en publiceert zijn betoog in dit nummer van Fryslân.

Wike Zijlstra (1893-1964) is altijd beschouwd als een aanhangsel van Douwe Kalma, maar op het gebied van tweetalig onderwijs in Friesland heeft ze ook haar eigen verdiensten. ‘Trou yn de striid foar folk en tael’ staat op haar grafsteen in Rottevalle. Vasthoudend en koppig was ze ook en relativeren was haar aard niet. Doeke Sijens schreef haar portret.

Begin november kwam het verlossende woord: de zogeheten Richthofenkolleksje behoort nu tot het Nederlandse Memory of the World Register van Unesco. Een passende status voor de grootste verzameling middeleeuwse handschriften met Oudfries recht, bezit van de provincie, bewaard in Tresoar. De tien boeken, begin 19de eeuw verworven door de Leeuwarder verzamelaar Petrus Wierdsma, kwamen in 1858 via een veiling in bezit van Karl von Richthofen. Decennialang werden de handschriften in diens Silezische kasteel bewaard. Toen de Richthofens aan lager wal raakten, wilden ze de collectie te gelde maken. Deze maand honderd jaar geleden kwamen de topstukken na een spannende actie terug in Friesland.